اسطوره و آیین در سینمای بهرام بیضایی

اسطوره با آدمی زاده شده، تغییر و تحول پیدا کرده و در پیکره ی داستان ها و حکایات و همراه با آثار هنری و ادبی تداوم یافته است. نمی توان حضور اساطیر را در فرهنگ، ادبیات و هنر، از جمله هنرهای نمایشی که از روزگار آیسخولوس، اوریپید و آریستوفانس تا سینمای روزگار ما با اسطوره پیوند استواری دارند، نادیده گرفت. نگاه ویژه به اسطوره و قدرت تخیل آن در قرن بیستم یکی از مولفه های اصلی ادبیات و هنر مدرن و پست مدرن به شمار می آید. نگارنده با توجه به تحلیل ساختارگرایان بزرگی چون لوی استروس، رولان بارت، کلود برمون در زمینه اسطوره، روایت، پی رفت به تحلیل ساختاری و محتوایی اسطوره و آیین در سینمای بیضایی می پردازد. دسته بندی پی رفت ها با توجه به الگوی کلود برمون به سه مرحله گذر از پی رفت اول به دوم با امکان دگرگونی نشان داده می شود. زمان مقدس و زمان اسطوره ای به ابدیت و تکرار اساطیر و آیین ها جانی تازه می بخشند. این نویسنده و سینماگر با داستان غریبه و مه به دنیای شگفت هستی، راز و رمز زندگی و مرگ در آن می نگرد. بیضایی با مرگ یزدگرد به تقابل با تاریخ می رود. روایت های تاریخی را خدشه دار می کند و با روایت های چندگونه اش واقعیت و تاریخ را از هم جدا می کند. در چریکه تارا باروری، زندگی و پویایی را با شخصیت قهرمان داستانش تارا به خوبی نشان می دهد. مسافران ایستادگی باور خانم بزرگ در برابر مرگ و نیستی است، بیضایی پیام جاودانگی را با آمدن مسافران می دهد. همچنین با شاید وقتی دیگر دغدغه ی همیشگی اش را برای هویت فراموش شده انسان معاصر به تصویر می کشد. قهرمانان در این سینما جنسیت زن دارند و براساس الگوی جوزف کمپبل سفر اسطوره ای خود را با پیروزی به پایان می برند. آیین در پنج فیلم مورد نظر(غریبه و مه، چریکه تارا، مرگ یزدگرد، شاید وقتی دیگر و مسافران) با تعلیقات زمان، شخصیت و مکان تقسیم می-شود که این دسته بندی آیین در سینما به نیکی پیوند ادبیات و سینما را مشخص می کند.